Orkanówka – dom postawiony na rodzinnej roli Władysława Orkana wielkiego poety, pisarza, regionalisty. Dom Położony jest pod Pustką, a obecnie mieści się w nim muzeum poświęcone pisarzowi. Obejrzeć w nim można pamiątki po matce i córce Orkana, a także ekspozycję etnograficzną na temat Zagórzan. Do domu prowadzi jesionowa aleja, sadzona przez Orkana, a także murowana kapliczka, ufundowana przez matkę w podzięce za szczęśliwy powrót syna z I wojny światowej.

Z powodu braku środków finansowych Dom Władysława Orkana z roku na rok niszczeje coraz bardziej. Jako Związek Podhalan w Polsce, którego jednym z założycieli był Władysław Orkan czujemy się zobowiązani pomóc Gminie Niedźwiedź w renowacji tego pięknego dziedzictwa jakim jest Dom Władysława Orkana.

Dlatego zgodnie z zapowiedzią zachęcamy do wpłacenie darowizny na specjalnie utworzone
w tym celu konto. Darowizna nie musi być duża, ale każdy grosz się liczy.

Dane do wpłaty środków na renowację Orkanówki:

Urząd Gminy Niedźwiedź

Niedźwiedź 233,

34-735 Niedźwiedź

Nr konta: 90 8808 0006 0020 0200 1153 0214

Tytuł: Renowacja Orkanówki

 Dzisiaj niewielu młodych wie kim był Władysław Orkan. Pod koniec XX wieku ze spisu lektur szkolnych zniknęły jego dzieła. Tym niemniej wszyscy, którzy podjęli trud głębszego poznania Gorców muszą się spotkać z tą postacią.

Franciszek Szmaciarz (takie było prawdziwe nazwisko pisarza) urodził się w 1875, w ubogiej rodzinie Macieja i Katarzyny. Dom, w którym się wychował, znajdował się pod Pustką, na osiedlu Podgronie w Porębie Wielkiej. Tutaj przyszły pisarz spędził dzieciństwo. Pomagał ojcu przy pracach w lesie, do jego obowiązków należało także wypasanie wołów należących do rodziny matki. Poznał wtedy dobrze okoliczne lasy, polany, szczyty i doliny potoków. Rodzinne strony opuścił na czas nauki – w szkole elementarnej w Szczyrzycu i gimnazjum w Krakowie. Pierwsze wiersze, zebrane w tomiku „Nad grobem matki”, opublikował w 1896 roku. Utalentowanego młodego górala zauważył znany już wtedy Kazimierz Przerwa – Tetmajer. Opatrzył pochlebną przedmową wydane w 1898 roku „Nowele” Orkana. Na początku XX wieku pisarz mocno związał się z krakowskim i lwowskim światem artystycznym, był współpracownikiem pism kulturalnych Życie i Krytyka. Wielkie uznanie krytyki i czytelników zdobyła powieść „W roztokach” (powieść skończył w 1901 r. ukazała się drukiem w 1903 r.), porównywana za realizm z „Chłopami” Reymonta. Wychwalano stylizowany na gwarę zagórzańską język, barwne typy górali, głębię psychologiczną postaci,
a także przedstawienia przyrody.

Orkan jest autorem pierwszego opisu Gorców, rozpoczynającego tę właśnie powieść. Cytowano go w wielu przewodnikach turystycznych: współczesnych i dawnych. Wykorzystał go także Kazimierz Sosnowski, w pierwszej popularno – naukowej monografii Gorców, wydanej w 1912 roku w Pamiętnikach Towarzystwa Tatrzańskiego.

Dzisiaj, jego utwory to bogate źródło wiedzy o przyrodzie Gorców i mieszkających tu ponad sto lat temu Zagórzanach.

Po pisarzu pozostał jego dom, budowany z wielkim wysiłkiem, okupiony wiecznymi problemami finansowymi. Zamieszkał w nim wraz z matką, a potem z żoną – Marią Zwierzyńską, która zmarła na suchoty niedługo po urodzeniu córki Zosi.

W tej pięknej willi, wybudowanej w modnym na początku XX wieku stylu zakopiańskim, gościli współcześni pisarzowi twórcy, m.in. Leopold Staff i Kornel Makuszyński.

Ale Orkan to nie tylko młodopolski pisarz, dramaturg i poeta. To także działacz społeczny, dla którego sprawy górali były niezwykle ważne. Stworzył ideologiczne podstawy dla ruchu podhalańskiego, które zawarł we „Wskazaniach dla synów Podhala”. Był jednym z twórców Związku Podhalan.

Orkan miał także duży udział w rozwoju gorczańskiej turystyki. Poprzez bliską znajomość
z Kazimierzem Sosnowskim, założycielem Oddziału TT „Beskid” w Nowym Sączu, wielokrotnie odbywał wycieczki w Gorce, a także zachęcał do nich swoich gości. Bywał
u młodych mieszkańców Domu Kolonijnego Gimnazjów Męskich w Porębie Wielkiej, opowiadając o swoich związkach z rodzinnymi stronami. Patronował poczynaniom członków Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Oddziału w Rabce w organizowaniu muzeum regionalnego, gromadzącego zbiory etnograficzne m.in. z regionu zamieszkiwanego przez Zagórzan. Zgodził się, aby muzeum nazwano jego imieniem.