Górale to mieszkańcy terenów podgórskich i obszarów górskich. Zasiedlili obszary górskie (Karpaty) już w okresie od XIV do XVIII wieku. Przed wojną górale stanowili stosunkowo niejednolitą grupę etniczną, w skład której wchodziła zarówno ludność pochodzenia polskiego jak i ruskiego. Generalnie rzecz ujmując grupa etniczna górali powstała poprzez zmieszanie się ludności polskiej i ruskiej z przybyłymi w XV wieku pasterzami wołoskimi, którzy przywędrowali na ziemie polskie poruszając się wzdłuż łuku Karpat.
Górale ruscy zwani też ukraińskimi zamieszkiwali obszary Bieszczad, a także pewne fragmenty Beskidów. Byli to: Łemkowie (Beskid Niski, Bieszczady wschodnia część Beskidu Sądeckiego), Bojkowie (Bieszczady), Pogórzanie Wschodni (pogórze przemyskie), Pogórzanie Zachodni (pogórze dynowskie), Dolinianie (okolice Sanoka), Rusini Szlachtowscy (4 wsie w okolicy Szczawnicy).
Górale polscy natomiast zajmowali pozostałe obszary Beskidów oraz całe Podhale wraz z Tatrami. Etnografowie podzielili polskich górali na 3 grupy:
1. Górali śląskich (górale wiślańscy, górale jabłonkowscy, Breniacy, Istebniańscy, Morawianie (nie mylić z grupą etniczną Morawian)
2. Górali czadeckich
3. Górali małopolskich
Małopolscy górale to bardzo zróżnicowana grupa. Trzy z nich mieszkające u podnóża Tatr nazywano wspólnie Góralami Tatrzańskimi lub Góralami Podtatrzańskimi. Są to: Podhalanie, Orawianie i Spiszacy. Sąsiadami polskich Górali Tatrzańskich kolejno od pn.-zach., pn. itd. są: Górale Żywieccy, Babiogórcy, Zagórzanie (za nimi Kliszczacy), Górale Pienińscy, Łemkowie oraz Górale Sądeccy. Ci dzielą się jeszcze na Górali Białych (Łącko-Kamieniccy) i Górali Czarnych (Ryterscy i Piwniczańscy ).
Górale posiadają własną, bogatą w tradycje kulturę oraz posługują się charakterystyczną mową – gwarą. Cechują się dodatkowo specyficznym strojem. Górale zajmowali i wciąż zajmują się głównie wypasem owiec i bydła mlecznego na halach oraz wyrobem serów z mleka owczego i krowiego. Głównymi przysmakami z sera, które związany są z góralami to: żętyca, oscypki (surowe oraz wędzone), bundz.
Ponieważ góry nie należą do środowisk, w których łatwo się żyje, dlatego też górale często różnią się od mieszkańców terenów nizinnych większą wytrzymałością fizyczną oraz bardziej rosłą budową ciała. Ponadto posiadają własną mentalność, która objawia się w niezwykłej pracowitości, niespotykanym nigdzie indziej poczuciu humoru, zamiłowania do zabaw i pieśni, wyjątkowej gościnności oraz dużej zawziętości. Dlatego też powstała cała gama dowcipów i anegdotek na temat górali. Większość znanych jest jako dowcipy o bacy. Górale potrafią również bardzo szybko się zorganizować i walczyć w obronie swojego. Są również bardzo religijni. Swoje niezwykłe przywiązanie do Jana Pawła II pokazali dzięki specjalnemu darowi dla Papieża w postaci pięknego ołtarza, który można podziwiać po dziś dzień.
Związek Podhalan, jedna z największych organizacji społeczno-kulturalnych w Polsce, łączy górali wszystkich wymienionych grup w 84 oddziałach Związku liczącym kilka tysięcy osób.
Opracował: Julian Kowalczyk, Marek Skawiński
