Oddział Górali czadeckich Zwiazku Podhalan – „Dolina Nowego Sołońca”
Oddział Górali czadeckich Zwiazku Podhalan w Polsce został utworzony w 2004r. w Złotniku na granicy Łużyc i Dolnego Śląska w sasiedztwie Żarów i Żagania, słynnych z poligonów wojskowych. Odległość, prawie 550 km z Podhala do Złotnika, sprawiła, ze kontakt z tym Oddziałem ZP był utrudniony, szczególnie w zakresie posiedzeń Prezydium i prezesów wszystkich Oddziałów Zwiazku Podhalan w Polsce. W poszukiwaniu materiałów do monografii ZP we wrześniu br. odwiedziłem naszych braci.
Jak to sie stało, że na ziemiach odzyskanych znaleźli sie górale czadeccy?
Wprawdzie są to górale polscy, wyróżnia ich gwara charakteryzujaca sie wpływami małopolskimi i śląskimi, ale nie zawsze zamieszkiwali południowy zachód Polski.
Podstawowym obszarem zasiedlenia Górali czadeckich w przeszłości było dorzecze górnej Kisucy na Słowacji (miasta Czadca, Turzówka i okolice), gdzie – jak twierdzi badacz polskich migracji góralskich prof. Marian Gotkiewicz- dotarła w XVI wieku fala osadnicza ze Śląska Cieszyńskiego i Żywiecczyzny. W XIX w. znaczna część górali czadeckich wyemigrowała na pogranicze rumuńsko- ukraińskie- na Bukowinę, skąd część górali w końcu XIX w. trafiła do Bośni i Sławonii.
W 1947r. grupa polskich górali z Bukowiny rumuńskiej przybyła do Polski i zasiedliła kilka miejscowosci w południowo-zachodniej Polsce. Dwa wieki wychodźstwa górali czadeckich utrwaliły odrębny charakter tej grupy etnograficznej. Poza Czadeckiem, polskie gwary czadeckie są w użyciu w polskich wsiach na Bukowinie rumuńskiej i wśród reemigrantów z Rumunii w Polsce, Czechach i na Słowacji.
Prezes Oddziału Górali Czadeckich Wiktor Bryjak jest zarazem kierownikiem zespołu regionalnego „Dolina Nowego Sołońca”. Złotnicki zespół górali czadeckich działajacy przy Oddziale ZP jest niezwykle prężny, a to między innymi dzięki zangażowaniu całej rodziny Bryjaków. Wiemy jak trudno jest o kapele w zespole; w Złotniku trzon kapeli góralskiej stanowią najbliżsi krewni Wiktora Bryjaka (dzieci, zieciowie, synowe, wnuki…). Zespół tworzą rodziny górali czadeckich, które w latach 40-tych XX w. osiedliły sie w Złotniku. Siłą zespołu jest też wielopokoleniowość; są tancerze, którzy jako dzieci przybyli do Złotnika, są też kilkuletnie dzieci uczestniczace w występach zespołu. A zespół prezentuje sie bardzo czesto na polskich i zagranicznych scenach. Rokrocznie uczestniczy w Tygodniu Kultury Beskidzkiej w Żywcu, w przeglądach i konkursach folkloru górali czadeckich w Jastrowiu, Pile, podczas lokalnych dorocznych odpustów, dożynek oraz podczas Bukowińskich Spotkań w Sołońcu, Pleszy itd. w Rumunii, gdzie górale z Polski spotykają sie z bliskimi, krewnymi, nawiazują nowe kontakty. Bywa, że młodzi górale czadeccy z Rumunii i z Polski łączą sie w związki małżeńskie (m.in. jeden z zięciów Wiktora Bryjaka pochodzi z Bukowiny rumuńskiej).
Kapelanem Oddziału Górali Czadeckich, jak i kapelanem wszystkich górali czadeckich w województwie dolnoślaskim i lubuskim, jest ks. Jerzy Najdek ze Smogóry (woj. lubuskie), który wymienił mi kilkanaście zespołów Górali czadeckich działajacych mniej lub bardziej prężnie na tym obszarze. Z wszystkimi grupami kapelan stara sie utrzymywać stałe kontakty. Na jednym ze zdjęć z IX Bukowianskiego kolędowania widać trzech kapłanów zwiazanych z góralami czadeckimi. Sa to od lewej: kapelan ks. Jerzy Najdek, ks. Alfons Zielonka urodzony w Nowym Sołońcu na Bukowinie, ks. Marek Chociej pracował w polskiej parafii na Bukowinie.
Julian Kowalczyk
